اثر هاله ای چیست و چگونه بر قضاوت و تصمیم گیری های شما تاثیر می گذارد؟ با مطالعه این مطلب، این سوگیری مهم را بهتر خواهیم شناخت و با شناسایی مصداق های آن کمتر در دام این سوگیری گرفتار خواهیم شد. پس با ادامه مطلب در مدرسه ذهن آگاهی در وب سایت علوی پور با من همراه باشید.
اثر هاله یکی از سوگیری‌های شناختی است که در آن، تصور کلی ما از یک شخص بر احساس و تفکر ما در مورد شخصیت او تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، اگر تصور کلی شما از یک فرد بر مبنای(“او خوب است!”) باشد بر ارزیابی شما از ویژگی‌های خاص آن شخص تأثیر می‌گذارد (“او باهوش هم است!”). هر ویژگی موجود، می‌تواند به نحوه درک افراد از سایر جنبه‌های آن شخص نیز منتقل شود، به عنوان مثال فردی که به عنوان خوش قلب شناخته می‌شود، به طور خودکار به عنوان فردی با صفات دیگر همانند دوست‌دشتنی، مهربان و غیره، درنظر گرفته می‌شود.
اثر هاله ای به عنوان یک سوگیری شناختی، بر انتخابات و تصمیمات ما تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، زمانی که یک شخص در یک مصاحبه کاری برای کاری جدید مورد بررسی قرار می‌گیرد، در صورتی که اولین احساس ما از وی، احساس مثبت بوده باشد، این تصور کلی مثبت در ذهن ما باقی می‌ماند و ما به راحتی ممکن است در مورد ویژگی‌های دیگر او پوچ فکر کنیم، ولی اگر احساس اولیه ما منفی باشد، این تصور کلی منفی همچنان در ذهن ما باقی می‌ماند و ممکن است منجر به تجزیه و تحلیل دقیق‌تر شخصیت او شود.
این پدیده همچنین بر جمعیت به‌طور کلی هم تأثیر دارد. به عنوان مثال، اگر گروهی از افراد به عنوان فقرا شناخته شده باشند، احتمالاً تصور کلی آنها برای بسیاری از افراد منفی خواهد بود، در نتیجه این افراد ممکن است با رفتارهای منفی بیشتری مواجه شوند و یا بر عکس، اگر گروهی به عنوان افراد ثر.تمند شناخته شده باشند، افراد ممکن است به آنها بیشتر احترام بگذارند و رفتارهای مثبت بیشتری به نسبت به آنها از خود نشان دهند.
در کل، اثر هاله ای یک پدیده شناختی است که بر تصمیمات و رفتارهای ما و نظرات ما در مورد شخصیت‌ها تأثیر می‌گذارد. درک این پدیده و اینکه چگونه آن به کیفیت تصمیمات ما تأثیر می‌گذارد، می‌تواند به عنوان یک ابزار کاربردی در زندگی شخصی و حرفه‌ای ما مفید باشد.
یک مثال عالی از اثر هاله در عمل، برداشت کلی ما از افراد مشهور است. اکثر مردم آنها را جذاب، موفق و اغلب دوست‌داشتنی می‌دانند، بنابراین تمایل دارند که آنها را باهوش، مهربان و بامزه نیز ببینند.
اثر هاله ای یا Halo Effect چیست؟
گاهی اوقات از سوگیری شناختی هاله ای به عنوان «کلیشه جذابیت فیزیکی» و «آنچه زیباست خوب است» نیز یاد می شود. ظاهر فیزیکی اغلب بخش عمده ای از اثر هاله است. افرادی که جذاب تلقی می شوند، در سایر ویژگی های مثبت نیز رتبه بالاتری کسب می کنند.
با این حال، این تأثیر فقط بر ادراک ما از افراد بر اساس جذابیت آنها تأثیر نمی گذارد. همچنین می تواند ویژگی های دیگر را نیز در بر گیرد. برای مثال، افرادی که اجتماعی یا مهربان هستند، ممکن است در نظر ما یا دیگران دوست داشتنی تر و باهوش تر دیده شوند. اثر هاله باعث می شود که ادراک یک کیفیت منجر به قضاوت مغرضانه در مورد کیفیت های دیگر شود.
به عنوان مثال، اگر یک شخصی را با شخصیت روشن، دوست‌داشتنی و خوش‌قلب ملاقات کنید، مثل ین است که یک هاله از زیبایی و شادمانی را دور آن شخص مشاهده کنید. این به این معناست که درک شما از شخصیت وی، تاثیر خود را بر روی ادراک شما دارد. بنابر این هاله می‌تواند بر دیدگاه و طرز تفکر ما نیز تاثیر بگذارد.
همچنین باید گفت که هاله می‌تواند به دلیل نوعی انتخاب ناخودآگاه ما در ذهن تشکیل شود. ما ممکن است به دنبال یافتن ویژگی‌های خاصی در افراد و اشیاء و حتی مکان ها بگردیم و با پیدا کردن آنها، هاله‌ای را در پیرامون آنها شکل دهیم.
در نهایت، هاله می‌تواند به ما القا کند که افراد و اشیاء را بصورتی کاملاً جدید و متفاوت با واقعیت درک کنیم، با امید به اینکه از این تجربه‌ها به صورت احساسات مثبت بهره‌مند شویم. بنابراین، هاله یک نشانه از تاثیر ادراکی است که در ذهن ما ایجاد می‌شود و اغلب می‌تواند به ما اطلاعاتی متفاوت و شاید اشتباه درباره دنیای پیرامونمان ارائه دهد
در هنر مذهبی، هاله ای اغلب بر سر یک قدیس به تصویر کشیده می شود که فرد را در نور آسمانی غسل می دهد تا نشان دهد که آن شخص خوب است.
تاریخچه اثر هاله ای
ادوارد ثورندایک روانشناس آمریکایی اولین بار این اصطلاح را در مقاله ای در سال 1920 با عنوان “خطای ثابت در رتبه بندی های روانشناختی” ابداع کرد. در آزمایشی که در مقاله توضیح داده شد، ثورندایک از افسران فرمانده ارتش خواست تا ویژگی‌های مختلف سربازان زیردست خود را ارزیابی کنند. این ویژگی ها شامل مواردی مانند رهبری، ظاهر فیزیکی، هوش، وفاداری و قابل اعتماد بودن بود.
هدف ثورندایک تعیین این بود که چگونه رتبه‌بندی‌های یک کیفیت با ارزیابی سایر ویژگی‌ها همراه است. او دریافت که رتبه‌بندی بالای یک کیفیت خاص با رتبه‌بندی بالای سایر ویژگی‌ها مرتبط است، در حالی که رتبه‌بندی‌های منفی یک کیفیت خاص منجر به رتبه‌بندی پایین‌تر سایر ویژگی‌ها می‌شود.
ثورندایک می‌نویسد: «همبستگی‌ها خیلی زیاد و یکنواخت بودند. به عنوان مثال، برای سه رتبه‌دهنده بعدی که مورد مطالعه قرار گرفتند، میانگین همبستگی فیزیک با هوش 0.31، برای فیزیک با رهبری، 0.39، و برای فیزیک با شخصیت، 0.28 است.
پس چرا برداشت های کلی ما از یک شخص این هاله را ایجاد می کند که بر ارزیابی ما از ویژگی های خاص تأثیر می گذارد؟ محققان دریافته اند که جذابیت یکی از عواملی است که می تواند نقش داشته باشد.
چندین مطالعه مختلف نشان داده‌اند که وقتی افراد را خوش‌تیپ ارزیابی می‌کنیم، به این باور می‌رسیم که آنها ویژگی‌های شخصیتی مثبتی دارند و باهوش‌تر هستند. حتی یک مطالعه نشان داد که در جریان دادرسی پرونده های قضایی، اعضای هیئت منصفه معتقد بودند که افراد جذاب کمتر درد معرض ارتکاب رفتار مجرمانه هستند.
با این حال، این کلیشه جذابیت می تواند یک شمشیر دولبه نیز باشد. مطالعات دیگر نشان داده‌اند که در حالی که افراد بیشتر به افراد جذاب ویژگی‌های مثبت نسبت می‌دهند، اما احتمال بیشتری دارد که معتقد باشند افراد خوش‌قیافه بی‌هدف، ناصادق هستند و احتمالاً از جذابیت خود برای دستکاری ذهن دیگران استفاده می‌کنند.
تاثیرات سوگیری شناختی اثر هاله ای
اثر هاله ای ممکن است بر تعدادی از تنظیمات دنیای واقعی تأثیر بگذارد که در ادامه شرح داده خواهد شد.
در آموزش
تحقیقات نشان داده است که اثر هاله ممکن است در محیط های آموزشی نقش داشته باشد. معلمان ممکن است بر اساس ادراک از جذابیت با دانش آموزان متفاوت تعامل داشته باشند. برای مثال، تحقیقات قدیمی‌تر نشان می‌دهد که معلمان انتظارات بهتری از بچه‌ها دارند که از نظر آنها جذاب‌تر هستند.
مطالعه دیگری که سوابق تحصیلی بیش از 4500 دانش آموز را مورد بررسی قرار داد. سپس یک گروه 28 نفری به جذابیت دانش‌آموزان (بر اساس عکس کارت دانشجویی) در مقیاس 1 (بسیار غیرجذاب) تا 10 (بسیار جذاب) رتبه‌بندی کردند. سپس دانش آموزان بر اساس این ارزیابی های جذابیت به سه گروه تقسیم شدند: زیر متوسط، متوسط و بالاتر از متوسط.
سپس محققان نمرات دانش‌آموزان را بین کلاس‌هایی که حضوری برگزار می شدند و کلاس‌هایی که به صورت آنلاین برگزار می‌شدند مقایسه کردند. محققان دریافتند دانش‌آموزانی که از نظر ظاهری بالاتر از میانگین رتبه‌بندی شده‌اند، در دوره‌های آنلاین به‌طور قابل‌توجهی نمرات کمتری نسبت به کلاس‌های حضوری خود کسب کرده‌اند.
اثر هاله می‌تواند بر نحوه رفتار معلمان با دانش‌آموزان تأثیر بگذارد، اما همچنین می‌تواند بر نحوه درک دانش‌آموزان از معلمان تأثیر بگذارد. در یک مطالعه، محققان دریافتند که وقتی یک مربی صمیمی و دوستانه دیده می‌شود، دانش‌آموزان او را جذاب‌تر، جذاب‌تر و دوست‌داشتنی‌تر ارزیابی می‌کنند.
در محل کار
روش‌های مختلفی وجود دارد که اثر هاله می‌تواند بر ادراک دیگران در محیط کار تأثیر بگذارد. برای مثال، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که اثر هاله‌ای یکی از رایج‌ترین سوگیری‌هایی است که بر ارزیابی و بررسی عملکرد تأثیر می‌گذارد. سرپرستان ممکن است زیردستان را بر اساس ادراک یک ویژگی واحد به جای کل عملکرد و مشارکت آنها ارزیابی کنند. برای مثال، اشتیاق یا نگرش مثبت یک کارگر یا کارمند ممکن است کمبود دانش یا مهارت او را تحت الشعاع قرار دهد و باعث شود همکاران بیش از آنچه عملکرد واقعی آنها توجیه می کند به آنها امتیاز دهند.
اثر هاله ای همچنین می تواند بر درآمد تأثیر بگذارد. یک مطالعه منتشر شده در مجله روانشناسی اقتصادی نشان داد که به طور متوسط، پیشخدمت های جذاب رستوران ها سالانه تقریباً 1200 دلار بیشتر از همتایان غیرجذاب خود درآمد کسب می کنند.
مطالعه دیگری نشان داد که جذابیت فیزیکی نه تنها بر اعتماد به نفس افراد بلکه بر درآمد کلی و رفاه مالی آنها نیز تأثیر مثبت دارد.
متقاضیان کار نیز احتمالاً تأثیر اثر هاله را احساس می کنند. اگر کارفرمای بالقوه، متقاضی را جذاب یا دوست‌داشتنی بداند، به احتمال زیاد او را باهوش، شایسته و واجد شرایط ارزیابی می‌کند.
در بازاریابی
بازاریابان باهوش از اثر هاله ای برای فروش محصولات و خدمات استفاده می کنند. هنگامی که یک فرد مشهور یک کالا یا خدمات خاص را تایید می کند، ارزیابی های مثبت ما از آن فرد می تواند به برداشت ما از محصول معرفی شده نیز سرایت کند.
اثر هاله ای معکوس (اثر شاخ)
همانطور که از نام آن پیداست، اثر هاله معکوس زمانی اتفاق می‌افتد که شخص دیگری را بر اساس تنها یک ویژگی شناخته شده به صورت منفی قضاوت کند. این ویژگی واحد، همه ویژگی های دیگر را برای کسی که اثر هاله معکوس را تجربه می کند، پررنگ می کند. برای مثال، شخصی ممکن است تصور کند که فردی که به نظر او غیرجذاب است، نامهربان نیز باشد.
اثر هاله معکوس، پدیده ای است که زمانی رخ می دهد که فردی بر اساس یک ویژگی خاص، شخص دیگری را به صورت منفی قضاوت کند. این ویژگی واحد، می تواند تمامی ویژگی های دیگر فرد را برای شخصی که این اثر را تجربه می کند، پوشش دهد و او را متقاعد کند که فرد مورد نظر از هر نظر نامطلوب است. اثر هاله معکوس در واقع یک تعامل اجتماعی نامطلوب است و می تواند به دلیل تأثیرات بالقوه اش، شکل گرفتن نظرات ناروشن درمورد فردی که قبلاً مورد قبول بوده، نتایج منفی را ایجاد کند.
نتیجه گیری
با توجه به آنچه که آموختیم، دفعه بعد که سعی می‌کنید فرد دیگری را ارزیابی یا قضاوت کنید، مثلا در مورد تصمیم‌گیری در باره اینکه به کدام کاندیدای سیاسی رای دهید یا کدام فیلم را در جمعه شب ببینید، در نظر بگیرید که چگونه برداشت کلی شما از او ممکن است بر ارزیابی شما از ویژگی‌های دیگر تأثیر بگذارد.
آیا تصور شما از یک کاندیدا که سخنران عمومی خوبی هم است باعث می شود احساس کنید که آنها نیز باهوش، مهربان و سخت کوش هستند؟ آیا فکر کردن به اینکه یک بازیگر خاص خوش تیپ است شما را نیز به این فکر می‌رساند که در بقیه ویژگی های مثبت هم سرآمد و شاخص است؟
البته، آگاهی از اثر هاله هنوز نمی تواند به راحتی از تأثیر آن بر ادراک و تصمیمات ما جلوگیری کند. اثر هاله ای تنها یکی از بسیاری از سوگیری‌هایی است که به افراد اجازه می‌دهد تصمیمات فوری بگیرند، اما کماکان و در بسیاری از موارد تاثیر گذار، در قضاوت های اشتباه نقش دارد.
سید مسعود علوی پور
دیدگاهی وجود ندارد