اختلال شخصیت مرزی (BPD)

اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder – BPD) یک اختلال روانی جدی و پیچیده است که با نوسانات شدید و ناپایدار در خلق و خو، احساسات، روابط بین فردی و رفتارها مشخص می‌شود. افراد مبتلا به BPD ممکن است به طور ناگهانی و بی‌پروا عمل کنند، رفتارهای پرخطر انجام دهند، به سرعت دچار تغییرات خلقی شوند، خشم شدیدی را تجربه کنند، احساس بی‌حسی داشته باشند یا دچار افکار پارانوئید شوند. در این مقاله، به بررسی جامع اختلال شخصیت مرزی، انواع، علائم، دلایل و روش‌های درمانی آن می‌پردازیم.

شیوع و تشخیص اختلال شخصیت مرزی

طبق آمار، حدود 1.4٪ از جمعیت بالغ به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند و تقریباً سه‌چهارم از تشخیص‌ها در زنان صورت می‌گیرد. با این حال، برخی متخصصان معتقدند که این اختلاف ممکن است به دلیل تشخیص‌های اشتباه بیشتر در مردان باشد. اختلال شخصیت مرزی یکی از اختلالات شخصیتی شناخته شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) است و در DSM-5 به عنوان یک اختلال شخصیتی خوشه B دسته‌بندی می‌شود که شامل رفتارهای نمایشی، بیش از حد احساسی و غیرقابل پیش‌بینی است.

انواع اختلال شخصیت مرزی

برخی پژوهشگران معتقدند که اختلال شخصیت مرزی دارای زیرگونه‌ها یا انواع مختلفی است. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2017 بیماران BPD را به سه دسته تقسیم کرد:

1. ویژگی‌های هسته‌ای BPD: افراد با ویژگی‌های اصلی و عمومی BPD.
2. ویژگی‌های برون‌گرایی/بیرونی: شامل رفتارهای نمایشی، خودشیفته و ضد اجتماعی.
3. ویژگی‌های شیزوتایپی/پارانویا: شامل تفکرات پارانوئید و شیزوتایپی.

مطالعه دیگری نشان می‌دهد که سه زیرگروه دیگر شامل اختلال تنظیم (مرتبط با اضطراب عمومی و هراس)، حساسیت به رد، و شکست در روان‌سازی (پیش‌بینی‌کننده PTSD) وجود دارد. همچنین یک مطالعه در سال 2015 پیشنهاد می‌دهد که پنج زیرگروه برای BPD وجود دارد: تکانشی، وابسته، عاطفی، تهی، و تهاجمی.

علائم اختلال شخصیت مرزی

علائم رفتاری

افراد مبتلا به BPD ممکن است رفتارهای پرخطر و تکانشی انجام دهند، مانند خریدهای افراطی، مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل، شرکت در روابط جنسی پرخطر، و خوردن بیش از حد. این افراد نیز ممکن است به رفتارهای خودآزارانه مانند بریدن یا سوزاندن و تلاش برای خودکشی مبادرت ورزند.

علائم عاطفی

ناپایداری عاطفی یکی از ویژگی‌های کلیدی BPD است. افراد مبتلا ممکن است تغییرات سریع و شدید در خلق و خو داشته باشند که می‌تواند از چند دقیقه تا چند روز طول بکشد. خشم، اضطراب، و احساس پوچی فراگیر نیز رایج است.

علائم در روابط

افراد مبتلا به BPD معمولاً روابط ناپایداری دارند که با نزاع‌های مکرر، مشاجره‌ها و جدایی‌ها همراه است. این افراد ترس شدیدی از ترک شدن دارند و ممکن است برای جلوگیری از ترک شدن واقعی یا خیالی، رفتارهای تکانشی انجام دهند. همچنین معمول است که فرد مبتلا به BPD یک “شخص محبوب” داشته باشد که احساس می‌کند بدون او نمی‌تواند زندگی کند.

علائم در خودتصویر

افراد مبتلا به BPD مشکلاتی در پایداری حس خود دارند و ممکن است تغییرات زیادی در احساسات خود درباره خود گزارش دهند. یک لحظه ممکن است احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند و لحظه بعد احساس کنند که بد یا حتی شیطانی هستند.

تغییرات در تفکر مرتبط با استرس

تحت شرایط استرس، افراد مبتلا به BPD ممکن است تغییراتی در تفکر خود تجربه کنند، از جمله افکار پارانوئید یا جدایی (احساس دوری، بی‌حسی، یا احساس غیر واقعی بودن).

شرایط مرتبط و همزمان با اختلال شخصیت مرزی

شرایط مرتبط

تشخیص BPD می‌تواند با تشخیص‌های مشابه دیگری مانند اختلال دو قطبی، اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت خودشیفته تداخل داشته باشد. تفکیک صحیح این شرایط برای پیدا کردن درمان مناسب ضروری است.

شرایط همزمان

اختلال شخصیت مرزی معمولاً با برخی شرایط روانی دیگر همزمان رخ می‌دهد که می‌تواند تشخیص را پیچیده‌تر کند. شرایطی مانند اختلالات اضطرابی، اختلال دو قطبی، افسردگی، اختلالات خوردن، PTSD، اختلال مصرف مواد و ADHD اغلب با BPD همزمان دیده می‌شوند.

علل اختلال شخصیت مرزی

علت دقیق BPD هنوز ناشناخته است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در توسعه این اختلال نقش دارند. برخی از علل پیشنهادی شامل تفاوت‌های ساختاری و عملکردی در مغز، ژنتیک و تجارب منفی در دوران کودکی مانند سوءاستفاده، تروما و غفلت هستند.

عوامل خطر برای اختلال شخصیت مرزی

برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به BPD را افزایش دهند، مانند رها شدن در دوران کودکی یا نوجوانی، تجربه سوءاستفاده، داشتن اختلال در زندگی خانوادگی و مهارت‌های ارتباطی ضعیف در خانواده. این عوامل خطر به معنای قطعیت ابتلا به BPD نیستند و افرادی بدون این عوامل نیز ممکن است به این اختلال مبتلا شوند.

درمان اختلال شخصیت مرزی

روان‌درمانی

روان‌درمانی درمان اصلی برای BPD است و می‌تواند شامل مشارکت خانواده، دوستان یا مراقبان نیز باشد. برخی از انواع روان‌درمانی موثر برای BPD عبارتند از:

• درمان رفتار دیالکتیکی (DBT): نوعی از درمان شناختی-رفتاری که بر آموزش مهارت‌های مقابله با استرس، تنظیم هیجانی و بهبود روابط تمرکز دارد.
• درمان مبتنی بر ذهنیت (MBT): که به افراد کمک می‌کند بهتر تشخیص دهند که چگونه افکار و احساساتشان با رفتارهایشان مرتبط است.
• گروه‌درمانی: شرکت در گروه‌های درمانی با دیگر افرادی که BPD دارند.

داروها

داروها ممکن است برای درمان برخی از علائم BPD مانند افسردگی یا تغییرات خلقی تجویز شوند. این داروها می‌توانند شامل ضدافسردگی‌ها، داروهای ضدروان‌پریشی، داروهای ضد اضطراب و تثبیت‌کننده‌های خلقی باشند.

درمان‌های دیگر

در مواقع بحرانی، بستری شدن یا درمان‌های فشرده‌تر ممکن است برای فردی با BPD ضروری باشد. درمان بستری رایج است و می‌تواند به کاهش رفتارهای خودآزارانه و خودکشی کمک کند.

عوارض اختلال شخصیت مرزی

اگر BPD بدون درمان باقی بماند، افراد مبتلا ممکن است در معرض خطر بیشتری برای افسردگی، سوءاستفاده از مواد مخدر یا الکل، رفتارهای خودآزارانه و تلاش برای خودکشی قرار گیرند. تقریباً یک نفر از هر ده نفر مبتلا به BPD ممکن است در نهایت خودکشی کند.

اگر افکار خودکشی دارید، برای حمایت و کمک از یک مشاور آموزش دیده با اورژانس اجتماعی با شماره 123 تماس بگیرید. اگر خود یا یکی از عزیزانتان در معرض خطر فوری هستید، با 123 تماس بگیرید.

مقابله با اختلال شخصیت مرزی

درمان مناسب را جستجو کنید

اولین و مهمترین گام در مقابله با اختلال شخصیت مرزی (BPD) جستجوی درمان مناسب است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم BPD را تجربه می‌کنید، مراجعه به یک متخصص سلامت روان مجاز مانند مشاور سلامت روان، مددکار اجتماعی، روان‌شناس یا روان‌پزشک ضروری است.

فرآیند تشخیص

تشخیص دقیق BPD نیازمند ارزیابی جامع است که شامل مصاحبه‌های بالینی، پرسشنامه‌ها و مشاهده رفتارهای فردی است. این ارزیابی به متخصصان کمک می‌کند تا الگوهای ناپایدار خلق و خو، روابط و رفتارهای تکانشی را تشخیص دهند. همچنین، تشخیص صحیح برای تمایز بین BPD و سایر اختلالات روانی که علائم مشابهی دارند مانند اختلال دو قطبی و اختلالات اضطرابی ضروری است.

برنامه درمانی شخصی‌سازی شده

پس از تشخیص، متخصص سلامت روان می‌تواند یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده تهیه کند که ممکن است شامل روان‌درمانی، داروها و آموزش مهارت‌های مقابله با استرس باشد. این برنامه درمانی باید بر اساس نیازها و شرایط خاص فرد مبتلا طراحی شود تا بهترین نتایج را ارائه دهد.

پایبندی به برنامه درمانی

اهمیت پایبندی

پایبندی به برنامه درمانی برای دستیابی به نتایج مطلوب حیاتی است. درمان مستمر و پیوسته می‌تواند به طور قابل توجهی علائم BPD را کاهش دهد.

روان‌درمانی

روان‌درمانی به ویژه درمان رفتار دیالکتیکی (DBT) و درمان مبتنی بر ذهنیت (MBT) می‌توانند ابزارهای موثری برای مدیریت علائم BPD باشند. شرکت منظم در جلسات درمانی و تمرین مهارت‌های آموخته شده در زندگی روزمره، نقش کلیدی در بهبود علائم دارد.

دارودرمانی

در برخی موارد، داروها ممکن است برای مدیریت علائمی مانند افسردگی، اضطراب و نوسانات خلقی تجویز شوند. پایبندی به مصرف منظم داروها طبق دستور پزشک و پیگیری اثرات آن‌ها از طریق مشاوره‌های دوره‌ای با پزشک می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.

شناخت عوامل تحریک

شناسایی و مدیریت عوامل تحریک

شناخت عواملی که می‌توانند علائم BPD را تشدید کنند، به شما کمک می‌کند تا استراتژی‌های موثری برای مقابله با آن‌ها ایجاد کنید. عوامل تحریک می‌توانند شامل خاطرات تجربه‌های منفی گذشته، احساس طرد شدن یا ترک شدن توسط دیگران باشند.

تکنیک‌های مقابله

تکنیک‌های مختلفی مانند تمرین‌های ذهن‌آگاهی، مدیتیشن، و تمرینات تنفسی می‌توانند به مدیریت استرس و کاهش واکنش‌های عاطفی کمک کنند. همچنین، نوشتن در مورد احساسات و افکار در یک دفترچه روزانه می‌تواند به شناسایی الگوهای رفتاری و عاطفی کمک کند.

زمان دادن به خود

روند بهبود

به دلایلی که هنوز به طور کامل روشن نشده است، علائم BPD تمایل به کاهش در دوران میانسالی دارند. بسیاری از افراد مبتلا به BPD شروع به مشاهده بهبود در حدود سن 40 سالگی می‌کنند.

صبر و پشتکار

در طول روند درمان، داشتن صبر و پشتکار بسیار مهم است. بهبودی از BPD یک فرآیند طولانی و پیچیده است و ممکن است زمان ببرد تا تغییرات مثبت قابل توجهی مشاهده شود. حمایت خانواده و دوستان در این مسیر نقش مهمی ایفا می‌کند و می‌تواند انگیزه‌ای برای ادامه درمان باشد.

ایجاد یک شبکه حمایتی

حمایت خانواده و دوستان

ایجاد و نگهداری از یک شبکه حمایتی قوی می‌تواند تأثیر مثبتی بر روند بهبودی داشته باشد. گفتگو با افراد نزدیک و توضیح دادن درباره شرایط خود می‌تواند به کاهش سوءتفاهم‌ها و ایجاد فضای حمایتی کمک کند.

گروه‌های حمایتی

پیوستن به گروه‌های حمایتی می‌تواند فرصتی برای ارتباط با افرادی باشد که تجربیات مشابهی دارند. این گروه‌ها می‌توانند منابعی ارزشمند برای مشاوره، تشویق و یادگیری از تجربیات دیگران فراهم کنند.

منابع برای کمک و حمایت

خطوط مشاوره

استفاده از خطوط مشاوره می‌تواند در مواقع بحران و نیاز به حمایت فوری مفید باشد. این خدمات می‌توانند مشاوره و حمایت‌های فوری ارائه دهند و شما را به منابع دیگر مرتبط کنند.

کتاب‌ها و منابع آموزشی

مطالعه کتاب‌ها و منابع آموزشی در مورد BPD می‌تواند به شما کمک کند تا بیشتر درباره اختلال و روش‌های مدیریت آن بدانید. این منابع می‌توانند ابزارهای کاربردی و راهکارهای موثر برای مقابله با علائم BPD ارائه دهند.

برنامه‌های درمانی آنلاین

برنامه‌های درمانی آنلاین می‌توانند دسترسی به روان‌درمانی و حمایت‌های دیگر را آسان‌تر کنند. این برنامه‌ها می‌توانند گزینه‌ای مناسب برای افرادی باشند که دسترسی به خدمات حضوری ندارند یا ترجیح می‌دهند از طریق اینترنت درمان شوند.

منابع برای کمک و حمایت

• انجمن‌های حمایتی: پیوستن به گروه‌های حمایتی می‌تواند به شما کمک کند تا با دیگرانی که شرایط مشابهی دارند ارتباط برقرار کنید.
• خطوط مشاوره: اگر نیاز به صحبت با کسی دارید، خطوط مشاوره می‌توانند حمایت فوری ارائه دهند.
• کتاب‌ها و منابع آموزشی: خواندن کتاب‌ها و مقالات آموزشی می‌تواند به شما کمک کند تا بیشتر درباره BPD و راه‌های مدیریت آن بدانید.
• برنامه‌های درمانی آنلاین: دسترسی به روان‌درمانی و حمایت‌های دیگر را آسان‌تر می‌کنند.

نتیجه‌گیری

اختلال شخصیت مرزی یک اختلال پیچیده و چالش‌برانگیز است، اما با تشخیص صحیح و درمان مناسب، بسیاری از افراد می‌توانند زندگی بهتری داشته باشند و بهبود یابند. حمایت خانواده، دوستان و جامعه نیز نقش مهمی در مدیریت و بهبود این اختلال دارد. امید به بهبود و زندگی بهتر با BPD ممکن است، و با تلاش و همکاری می‌توان به این هدف دست یافت.

سید مسعود علوی پور

منابع

1. National Alliance on Mental Illness. Borderline personality disorder.
2. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition.
3. Smits ML, Feenstra DJ, Bales DL, et al. Subtypes of borderline personality disorder patients: a cluster-analytic approach. Borderline Pers Dis Emotion Dysregul. 2017;4:16. doi:10.1186/s40479-017-0066-4
4. Rebok F, Teti G, Fantini A, et al. Types of borderline personality disorder (BPD) in patients admitted for suicide-related behavior. Psychiatr Q. 2015;86:49-60. doi:10.1007/s11126-014-9317-3
5. Cleveland Clinic. Borderline personality disorder (BPD).
6. National Institute of Mental Health. Borderline personality disorder.
7. Cleveland Clinic. Borderline personality disorder (BPD): Diagnosis and tests.
8. Krause-Utz A, Frost R, Winter D, Elzinga BM. Dissociation and alterations in brain function and structure: Implications for borderline personality disorder. Curr Psychiatry Rep. 2017;19(1):6. doi:10.1007/s11920-017-0757-y
9. Cattane N, Rossi R, Lanfredi M, Cattaneo A. Borderline personality disorder and childhood trauma: Exploring the affected biological systems and mechanisms. BMC Psychiatry. 2017;17(1):221. doi:10.1186/s12888-017-1383-2
10. U.S. Department of Health & Human Services. Borderline personality disorder. MentalHealth.gov.
11. Choi-Kain LW, Finch EF, Masland SR, Jenkins JA, Unruh BT. What works in the treatment of borderline personality disorder. Curr Behav Neurosci Rep. 2017;4(1):21–30. doi:10.1007/s40473-017-0103-z
12. Stoffers JM, Völlm BA, Rücker G, Timmer A, Huband N, Lieb K. Psychological therapies for people with borderline personality disorder. Cochrane Database Syst Rev. 2012;2012(8):CD005652. doi:10.1002/14651858.CD005652.pub2
13. Ripoll LH. Psychopharmacologic treatment of borderline personality disorder. Dialogues Clin Neurosci. 2013;15(2):213–224.
14. Zanarini MC, Frankenburg FR, Reich B, Conkey LC, Fitzmaurice GM. Treatment rates for patients with borderline personality disorder and other personality disorders: A 16-year study. Psychiatric Serv. 2015;66(1):15-20. doi:10.1176/appi.ps.201400055
15. Paris J. Suicidality in borderline personality disorder. Medicina (Kaunas). 2019;55(6):223. doi:10.3390/medicina55060223

16. Cleveland Clinic. Borderline personality disorder (BPD): Outlook/prognosis.