سوگیری عمل چیست؟

سوگیری عمل (Action Bias) به تمایل ما برای اقدام به جای عدم اقدام اشاره دارد، حتی زمانی که شواهد نشان می‌دهد که عدم اقدام ممکن است نتیجه بهتری داشته باشد. این تمایل به پاسخ خودکار و ترجیح عمل به عنوان واکنش پیش‌فرض ما بدون دلایل منطقی کافی، به عنوان سوگیری عمل شناخته می‌شود.

مثال:

فرض کنید شما یک دروازه‌بان فوتبال هستید که در حال آماده شدن برای مهار ضربه پنالتی در بازی نهایی پلی‌آف هستید. اگر مثل بیشتر دروازه‌بان‌ها باشید، به احتمال زیاد به سمت چپ یا راست می‌پرید تا توپ را بگیرید. اما احتمال موفقیت شما در گرفتن توپ به طور آماری بیشتر است اگر در جای خود ثابت بمانید.

یا به عنوان مثال بسیار در ایستگاه های مترو یا اتوبوس دیده ایم افرادی که با سرک کشیدن منتظر اتوبوس یا قطار هستند و البته می دانیم که این عمل در سرعت رسیدن وسیله نقلیه هیچ تاثیری ندارد.

تأثیرات فردی

اولویت دادن به عمل بدون دلایل کافی می‌تواند منجر به مدیریت نادرست موقعیت‌ها شود. این یک واکنش خودکار بر اساس واکنش لحظه‌ای به جای منطق است. تصمیم‌گیری بدون بررسی کامل اطلاعات می‌تواند ما را به مسیرهای کمتر مؤثر سوق دهد و نتیجه ما را به خطر بیندازد.

تأثیرات سیستماتیک

در جامعه، سوگیری عمل باور به اینکه کسانی که عمل نمی‌کنند، مقصرند، را ترویج می‌کند. حتی اگر اقدام نتیجه مطلوبی نداشته باشد، ما می‌توانیم آن را توجیه کنیم که اگر کاری نکرده بودیم، بدتر می‌شد. این منطق دیدگاه ما را از برتری عمل بر عدم عمل تقویت می‌کند و چرخه‌ای بی‌پایان از تصمیمات نادرست ایجاد می‌کند.

در اولین مقاله درباره سوگیری عمل، آنتونی پات و ریچارد زکهوزر پیشنهاد کردند که یک چالش سیستماتیک که از اقدام‌های غیرضروری ناشی می‌شود، در سیاست‌گذاری است. آن‌ها توضیح دادند که سیاستمداران برای ایجاد تأثیر قابل توجه، اغلب قوانین محیطی نمایشی اما نسبتاً غیرمؤثر را تصویب می‌کنند. چنین اقداماتی این تصور را ایجاد می‌کند که کاری انجام می‌شود، در حالی که در واقعیت تأثیرات حداقلی دارند. سوگیری ما به سمت عمل ممکن است منجر به تحسین این اقدامات بی‌محتوا شود، حتی اگر سیاستمدار هیچ پیشرفتی واقعی نداشته باشد.

تأثیر بر محصولات

سوگیری عمل ممکن است باعث شود هنگام مواجهه با مشکلات فنی، بیش از حد جبران کنیم. به جای صبر برای حل خودکار این مشکلات (که اغلب این‌طور می‌شود)، تلاش می‌کنیم هر کاری انجام دهیم تا روند را تسریع کنیم. با این حال، تلاش‌های ناامیدانه ما اغلب بی‌فایده است و ممکن است مشکل را بدتر کند.

این مسئله هر روز در استفاده آنلاین ما رخ می‌دهد. وقتی یک وب‌سایت خیلی کند بارگذاری می‌شود، ما صفحه را بارها و بارها رفرش می‌کنیم. یا وقتی یک اپلیکیشن خیلی کند است، آن را صدها بار می‌بندیم. اگرچه انتظار خسته‌کننده است، گاهی تنها راه حل برای مشکلات اینترنتی ما است.

سوگیری عمل حتی به چگونگی تلاش ما برای تعمیر دستگاه‌هایمان نیز گسترش می‌یابد. فرض کنید یک لیوان آب روی لپ‌تاپ بسته و خاموش شما که روی کانتر آشپزخانه قرار دارد، ریخته شود. اولین واکنش شما چیست؟ احتمالاً به‌طور اضطراری دکمه روشن را فشار می‌دهید تا اطمینان حاصل کنید که لپ‌تاپ هنوز کار می‌کند. اما نمی‌دانیم که روشن کردن کامپیوتر فقط باعث می‌شود آب بیشتر به مدارها نفوذ کند و آسیب بیشتری وارد کند. بهترین راه حل این است که بگذاریم لپ‌تاپ کاملاً خشک شود؛ با قرار دادن آن در کیسه برنج یا جلوی یک پنکه. هر چه لپ‌تاپ خشک‌تر باشد، بهتر است؛ یعنی هر چه بیشتر از عمل کردن خودداری کنیم، بهتر است.

دفعه بعد که با مشکلات فنی مواجه شدید، به یاد داشته باشید: گاهی کمتر، بیشتر است. به کامپیوتر یا گوشی خود زمان دهید تا خود را مرتب کند قبل از اینکه به مرحله بعدی بروید.

سوگیری عمل و هوش مصنوعی

با تمام توسعه‌های جدید در هوش مصنوعی، مشتاق به استفاده از این تکنولوژی در همه چیز هستیم. اما همیشه این بهینه‌سازی به معنای بهبود نیست، به‌ویژه وقتی از هوش مصنوعی برای کارهای ساده استفاده می‌کنیم. فرض کنید به خانه می‌آیید و می‌خواهید چراغ‌ها را روشن کنید. ساده‌ترین راه این است که کلید را فشار دهید. اما اگر از دستیار هوشمند بخواهید این کار را انجام دهد، آسیب زیست‌محیطی بیشتری ایجاد می‌کنید (به یاد داشته باشید که آموزش یک سیستم هوش مصنوعی می‌تواند تا 11 تن دی‌اکسید کربن منتشر کند). این به این معنا نیست که نباید از هوش مصنوعی استفاده کنیم، اما اگر کاری را خودمان به سادگی انجام دهیم، باید این کار را بکنیم.

چرا این اتفاق می‌افتد

عبارت “شیطان برای دستان بیکار کار ایجاد می‌کند” تأکید می‌کند که مشغول بودن از مشکلات جلوگیری می‌کند. این تصور که عدم اقدام ذاتاً نادرست است، قرن‌ها قبل از توسعه سوگیری عمل وجود داشته است. با اینکه این سوگیری چیز جدیدی نیست، ما به تازگی شروع به مطالعه اثرات آن کرده‌ایم. محققان برخی شواهد از علل سوگیری عمل یافته‌اند.

آیا آموخته شده یا ذاتی است؟

هزاران سال پیش، اقدام فوری برای بقای نیاکان تکاملی ما ضروری بود. تمایل ما به اقدام چیزی است که از تاریخ شکارچی-گردآورنده ما به ارث برده‌ایم. این انگیزش خودکار زمانی بسیار سازگار بود، اما در جامعه مدرن ما، سوگیری عمل کمتر برای بقا ضروری است. با این حال، کسانی که اقدام می‌کنند هنوز هم بیشتر از کسانی که نمی‌کنند، پاداش می‌گیرند. مثلاً، دانش‌آموزانی که در کلاس مشارکت می‌کنند بیشتر تحسین می‌شوند تا کسانی که ساکت می‌مانند. این تمایل به اقدام را تقویت می‌کند و ما را به این رفتار بیشتر متعهد می‌سازد، به‌طوری که تبدیل به عادت می‌شود. متأسفانه، این ما را بیشتر به پاسخ دادن با عمل در شرایطی که بهترین پاسخ عدم اقدام است، سوق می‌دهد.

سوگیری عمل و حس کنترل ما

نیاز ما به عمل از نیاز ما به کنترل نیز ناشی می‌شود. فعالیت ما را احساس می‌دهد که ظرفیت تغییر چیزها را داریم، در حالی که عدم اقدام ما را احساس می‌دهد که تسلیم شده‌ایم و دیگر نمی‌توانیم کاری کنیم. در واقع، انجام کاری ما را در مورد خودمان بهتر می‌کند تا عدم انجام کاری، که این رفتار را تقویت می‌کند.

اعتماد به نفس بیش از حد

علاوه بر این، اعتماد به نفس بیش از حد ممکن است ما را به تصمیمات غیرضروری یا حتی مضر سوق دهد. گاهی اوقات اقدام می‌کنیم زیرا احساس می‌کنیم که کنترل قابل توجهی بر نتیجه داریم، حتی زمانی که نتیجه کاملاً تصادفی است. مثلاً در بازار مالی، اعتماد به نفس بیش از حد باعث می‌شود افراد به طور مکرر معامله کنند، زیرا مطمئن هستند که تصمیمات آن‌ها به نتایج سودآور منجر می‌شود. این تمایل به ویژه در شرایط نامشخص زمانی که افراد سعی می‌کنند پیش‌بینی کنند که کدام سهام افزایش یا کاهش خواهد یافت، رخ می‌دهد. اعتماد به نفس در توانایی پیش‌بینی آن‌ها را به اقدام وادار می‌کند. با این حال، اقدام ممکن است منجر به سودهای بزرگ شود، اما اغلب معامله‌گران به سختی یاد می‌گیرند که ممکن است شرایط بهتر می‌شد اگر هیچگاه سرمایه‌گذاری نکرده بودند.

شناخت این سوگیری چرا مهم است

ما اغلب مشغول بودن را با بهره‌وری برابر می‌دانیم، اما عدم اقدام معمولاً سودمندتر است. تصور کنید در ترافیک سنگین بزرگراه هستید و به فکر خروج از بزرگراه و استفاده از مسیرهای فرعی می‌افتید. این کار ممکن است بیشتر از ماندن در ترافیک زمان ببرد و سوخت بیشتری مصرف کند.

آگاهی از سوگیری عمل می‌تواند بهره‌وری ما را افزایش دهد و به تصمیم‌گیری بر اساس راه‌حل‌های کارآمدتر کمک کند. با شناخت تأثیرات سوگیری عمل، می‌توانیم قضاوت‌های بهتری داشته باشیم و از تمایل به اقدام غیرضروری پرهیز کنیم.

چگونه از آن اجتناب کنیم

انتخاب عدم اقدام به معنای تسلیم شدن نیست. در بسیاری از مواقع، بهتر است اقدام غیرضروری را متوقف کرده و صبر کنیم. خودکنترلی مهارتی است که نیاز به تمرین دارد و باید تقویت شود.

یادگیری اجتناب از سوگیری عمل یک فرآیند طولانی است که نیاز به مقابله با تمایلات درونی دارد. در موقعیت‌هایی که نیاز به اقدام فوری نیست، بهتر است لحظه‌ای توقف کنیم و مزایا و معایب هر اقدام را بسنجیم. هدف حذف کامل اقدام نیست، بلکه دادن توجه مساوی به عدم اقدام به عنوان یک گزینه ممکن است که منجر به تصمیم‌گیری‌های مؤثرتر می‌شود.

نامگذاری سوگیری عمل

پات و زکهاوزر در سال 2000 به بررسی تئوریکی و تجربی سوگیری عمل پرداختند. آن‌ها تعریف کردند که سوگیری عمل تمایلی به عمل است که از رفتارهای غیرعقلانی ناشی می‌شود. آن‌ها سه دلیل برای وقوع این سوگیری پیشنهاد دادند: تقویت‌های تکاملی و تجربی که عمل را به عنوان وسیله‌ای برای بقا می‌بیند، تمایل به دریافت شناخت یا پاداش و کمک به یادگیری در مورد موقعیت برای پاسخ‌های آینده.

سوگیری عمل در حوزه سلامت

سوگیری عمل در بخش بهداشت به وضوح نمایان می‌شود، به ویژه زمانی که پزشکان با علائمی غیر معمول مواجه می‌شوند که نیاز به درمان فوری ندارند. در صورت عدم تشخیص واضح، اکثر پزشکان ترجیح می‌دهند برای یافتن مشکل، تست‌های مختلفی انجام دهند تا اینکه یک نوبت پیگیری را برنامه‌ریزی کنند تا ببینند آیا علائم تغییر کرده‌اند یا نه. این یک نمونه از سوگیری عمل است، زیرا این بیماران علائمی ندارند که نیاز به درمان اورژانسی داشته باشد. این اقدام زمان‌بر و پرهزینه است، اما پزشکان به آن تمایل دارند.

سوگیری عمل در حوزه مالی

در حوزه سرمایه‌گذاری، سوگیری عمل به وفور مشاهده می‌شود. اعتماد به نفس بیش از حد و تمایل به کنترل از دلایل اصلی این سوگیری هستند. اطمینان زیاد به توانایی خود برای اتخاذ تصمیمات مالی خوب می‌تواند به معاملات بیش از حد منجر شود. همچنین، تمایل به کنترل بیشتر بر سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند باعث شود بیشتر از حد لازم معامله کنید. با این حال، خودکنترلی و صبر اغلب استراتژی‌های بهتری هستند و در بلندمدت به نفع شما خواهند بود. پانیک نیز می‌تواند باعث سوگیری عمل شود. بررسی مداوم پورتفوی می‌تواند شما را به تصمیم‌گیری‌های نادرست مانند فروش سریع در واکنش به افت‌های موقت سوق دهد که اغلب این افت‌ها موقتی هستند و به خودی خود اصلاح می‌شوند.

سوگیری عمل در حوزه سیاست

سوگیری عمل در سیاست می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های دولتی مشاهده شود. به عنوان مثال، در واکنش به بحران‌های اقتصادی، دولت‌ها ممکن است به سرعت بسته‌های نجات مالی یا طرح‌های محرک اقتصادی را اجرا کنند تا نشان دهند که در حال اقدام هستند، حتی اگر شواهدی وجود نداشته باشد که این اقدامات بهترین راه‌حل باشند. در برخی موارد، این اقدامات می‌توانند وضعیت را بدتر کنند یا منجر به بدهی‌های بلندمدت شوند، اما سیاستمداران به دلیل فشار افکار عمومی و نیاز به نشان دادن فعالیت، این تصمیمات را اتخاذ می‌کنند.

حوزه‌های مختلف سوگیری عمل

1. آموزش:
   • معلمان ممکن است به سرعت به دانش‌آموزانی که در کلاس دچار مشکل می‌شوند، بازخورد دهند یا آنها را به انجام تکالیف اضافی تشویق کنند، حتی اگر صبر و مشاهده بیشتر ممکن است به شناسایی علل اصلی مشکل کمک کند.
2. محیط زیست:
   • در واکنش به فجایع زیست محیطی، دولت‌ها و سازمان‌ها ممکن است به سرعت پروژه‌های بازسازی گسترده‌ای را آغاز کنند، بدون اینکه به تأثیرات بلندمدت آن بر اکوسیستم توجه کافی داشته باشند.
3. مدیریت پروژه:
   • مدیران پروژه ممکن است در مواجهه با مشکلات یا تاخیرها به تغییرات گسترده در برنامه‌ریزی یا تخصیص منابع روی آورند، حتی اگر تحلیل‌های دقیق‌تر نشان دهد که اصلاحات کوچکتر و استراتژیک‌تر مؤثرتر خواهند بود.
4. ورزش:
   • مربیان ورزشی ممکن است به سرعت تاکتیک‌های تیمی را تغییر دهند یا بازیکنان را جایگزین کنند در پاسخ به نتایج نامطلوب، حتی اگر بررسی و تحلیل دقیق‌تر نشان دهد که مشکلات ریشه‌ای نیاز به اصلاح دارند.
5. بهداشت عمومی:
   • در پاسخ به شیوع بیماری‌ها، ممکن است دولت‌ها به سرعت کمپین‌های واکسیناسیون گسترده را آغاز کنند بدون ارزیابی کامل از نیازها و اولویت‌ها، که می‌تواند منجر به هدر رفت منابع شود.

بنابر این سوگیری عمل در بسیاری از حوزه‌ها می‌تواند منجر به تصمیمات نادرست و ناکارآمد شود. شناخت این سوگیری و استفاده از تحلیل‌های دقیق و شواهد علمی می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌ها کمک کند.

پرسش های متداول در مورد سوگیری عمل

1. سوگیری عمل چیست؟ سوگیری عمل تمایل ما برای اقدام به جای عدم اقدام است، حتی زمانی که شواهد نشان می‌دهد که عدم اقدام می‌تواند نتیجه بهتری داشته باشد. این تمایل معمولاً به دلیل احساس نیاز به کنترل یا جلوگیری از پشیمانی آینده شکل می‌گیرد.
2. دلایل اصلی وقوع سوگیری عمل چیست؟ چندین عامل روانشناختی به وقوع سوگیری عمل کمک می‌کنند، از جمله نیاز به کنترل، اعتماد به نفس بیش از حد در توانایی‌های خود برای تأثیرگذاری بر نتایج، و ترس از پشیمانی که ممکن است ناشی از عدم اقدام باشد.
3. سوگیری عمل در کجاها مشاهده می‌شود؟ این سوگیری در زمینه‌های مختلفی از جمله ورزش، سرمایه‌گذاری، مدیریت بحران، و حتی در زندگی روزمره مشاهده می‌شود. در هر یک از این زمینه‌ها، افراد ممکن است به خاطر تمایل به اقدام به جای عدم اقدام، تصمیمات غیرمنطقی بگیرند.
4. چرا دروازه‌بان‌ها هنگام ضربه پنالتی می‌پرند؟ دروازه‌بان‌ها اغلب هنگام ضربه پنالتی به سمت چپ یا راست می‌پرند، زیرا احساس می‌کنند که اقدام بهتر از بی‌حرکتی است. با این حال، آمار نشان می‌دهد که احتمال موفقیت آن‌ها در گرفتن توپ بیشتر است اگر در جای خود بمانند. این رفتار نمونه‌ای از سوگیری عمل است.
5. چگونه می‌توان سوگیری عمل را کاهش داد؟ برای کاهش سوگیری عمل، می‌توان از تحلیل دقیق داده‌ها و شواهد قبل از اقدام، مشورت با افراد دیگر برای دریافت دیدگاه‌های مختلف، و تمرین صبر و تحمل در مواجهه با تصمیمات استفاده کرد. این روش‌ها کمک می‌کنند تا تصمیمات بهتری گرفته شود.
6. چگونه سوگیری عمل بر تصمیم‌گیری‌های مالی تأثیر می‌گذارد؟ در سرمایه‌گذاری، افراد ممکن است به طور مداوم تغییراتی در پرتفوی خود ایجاد کنند به جای اینکه به سرمایه‌گذاری‌هایشان اجازه دهند تا به مرور زمان رشد کنند. این تغییرات مکرر می‌تواند منجر به هزینه‌های اضافی و کاهش سود شود.
7. آیا سوگیری عمل همیشه منجر به نتایج منفی می‌شود؟ نه همیشه. در برخی موارد، اقدام کردن می‌تواند مفید باشد. با این حال، در بسیاری از موارد، اقدام بدون تحلیل کافی می‌تواند منجر به تصمیمات نادرست و نتایج منفی شود.
8. چگونه می‌توان سوگیری عمل را تشخیص داد؟ با بررسی موقعیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های گذشته می‌توان به الگوهای اقدام بی‌رویه پی برد. همچنین، مشاهده واکنش‌های خود و دیگران در مواجهه با عدم اطمینان و تحلیل دلیل اقدامات انجام شده می‌تواند به تشخیص این سوگیری کمک کند.
9. ارتباط سوگیری عمل و اجتناب از پشیمانی چیست؟ اجتناب از پشیمانی یک عامل مهم در سوگیری عمل است. افراد اغلب اقدام می‌کنند تا از احساس گناه و پشیمانی آینده جلوگیری کنند. این تمایل به اجتناب از پشیمانی می‌تواند باعث شود که افراد تصمیمات عجولانه و غیرمنطقی بگیرند.
10. سوگیری عمل چه تأثیری بر عملکرد تیم‌های ورزشی دارد؟ در تیم‌های ورزشی، سوگیری عمل می‌تواند منجر به تصمیمات نادرست و پرخطر در زمان‌های حساس بازی شود. برای مثال، یک مربی ممکن است بازیکنان را به تعویض‌های مکرر و غیرضروری تشویق کند یا تاکتیک‌هایی را اجرا کند که بر اساس شواهد و تحلیل‌ها بهترین گزینه نیستند.

سید مسعود علوی پور