اثر نورافکن چیست؟ آیا روی ما نورافکن وجود دارد؟ تابحال چند بار برای شما پیش آمده که حس کرده اید به خاطر نقصی موقت، در مرکز توجه دیگران هستید و همه توجه آن نقص شده اند؟ مثلا در یک مهمانی متوجه شدید جورابتان سوراخ است. تمام مدتی که در مهمانی هستید به جای لذت بردن از حضور در جمع حاضرین، تمام فکر شما معطوف به جورابتان است که نکند موقعیتی پیش بیاید که مجبور شوید حرکتی انجام دهید که این معضل بزرگ پدیدار بشود. یا در نظر بگیرید یک روز در راه رفتن به محل کار اتفاقی لباستان لک می شود.

اثر نور افکن چیست؟

مغز اکثر افراد به طرز عجیبی احساس می کند در معرض تماشا و توجه دیگران هستیم. به این احساس اثر نورافکن (spotlight effect ) می گویند. بر طبق این اثر ما حس میکنیم چون در مرکز دنیای خودمان هستیم پس در دنیای دیگران هم همین وضعیت صادق است و همیشه نگران تاثیری هستیم که بر دیگران خواهیم گذاشت. این وضعیت در مورد ناراحتی ها، خوشحالی ها، احساسات، ترس ها و اضطراب های ما نیز حاکم است و ما به همان نسبت که در خود احساسی را در درجه اعلای خود حس می کنیم انتظار داریم احساسات ما برای دیگران هم به همان اندازه در معرض توجه باشند.

این اثر می تواند برای برخی افراد مانعی برای ارتباط برقرار کردن و رسیدگی به مشکلاتشان باشد. به عنوان مثال، فردی که از ترس اینکه دیگران او را ناراحت ببینند، نمی تواند احساساتش را با دیگران به اشتراک بگذارد و به دنبال حل مشکلاتش نمی رود.

همچنین، در برخی موارد، این اثر ممکن است باعث شود که فرد به جای پیدا کردن راه حل های موثر برای مشکلاتش، به دنبال راه حل هایی بگردد که ممکن است برای خودش و دیگران مضر باشد. به عنوان مثال، فردی که از افسردگی رنج می برد و به جای مراجعه به متخصصین، به دنبال راه حل هایی بگردد که ممکن است برای سلامتی او مضر باشد.

این حالت منجر به خطای شفافیت خواهد شد. خطای شفافیت به این معنی است که ما در فرض اینکه دیگران نیز همان احساسات را در مورد ما دارند، عمل می کنیم. مثلا فرض کنید در یک مصاحبه کاری شرکت می کنید و بعد از مصاحبه خود فکر می کنید تمام اعضای کمیته انتخاب، ناراحتی شما را متوجه شده اند. در واقع این فرضیه نادرست است و ممکن است هیچ کدام از اعضای کمیته هیچگونه ناراحتی یا نگرانی در مورد شما نداشته باشند. این خطای شفافیت است که ما را باعث می شود عملکردمان را بر اساس فرضیات نادرستی که از تاثیر ما بر دیگران داریم، تنظیم کنیم.

راهکارهایی برای کاهش تاثیر این خطای شفافیت در زندگی هستند. یکی از این راهکارها پذیرفتن این است که دیگران نه تنها به خاطر مشکلات و نقص های موقت ما بلکه به خاطر کلیت شخصیت و عملکرد ما هم ما را ارزیابی می کنند. بنابراین، در واقعیت نه تنها احساسات و نقص های ما برای دیگران مهم نیستند بلکه باید به کلیت شخصیت و عملکردمان توجه کنیم. همچنین، می توانیم با ارتقاء خودآگاهی و توانایی های شخصی خود، از خطای شفافیت کمتر رنج ببریم. به عنوان مثال، می توانیم در سخنرانی ها و مذاکرات، از لحن صدای خود و بیان واضح تر و دقیق تر استفاده کنیم تا احتمال ابهام و سوءتفاهم کاهش یابد. همچنین، می توانیم از تفکر مثبت و بهبود یافته استفاده کنیم و به جای تمرکز بر اشتباهات و نقص های خود، بر روی قابلیت های و توانایی های خود تمرکز کنیم.

توهم شفافیت چیست؟

در توهم شفافیت فرد آگاهی و احاطه دیگران بر افکارش را بسیار بیش از حد محاسبه می کند و احساس می کند افکار او بطور شفاف در معرض دید و قضاوت دیگران است.

رهایی از اثر نورافکن

• بهم ریختگی ظاهر همکارمان تا بحال چقدر در ذهن ما حک شده؟
• لکنت زبان دوستمان چقدر از فکر ما را اشغال کرده؟
• مدل موی معمولی همسایه مان چه مقدار از ذهن ما را اشغال کرده؟
• خط اتوی معاون شرکت در زندگی من چه جایگاهی به خودش اختصاص داده؟
• تیشرت همکلاسی من چند دقیقه از روز من را به خودش اختصاص داده؟